Ulu Cami'nin Minberindeki Güneş Sistemi

Osmanlı Devleti'nin (hicri 804) 1402 yılında yapılan tarihi sembollerden biri olan Bursa'daki Ulu Cami'nin minberine, güneş sistemini ve galaksi sisteminin bir minyatürünün işlendiğini biliyor muydunuz?

1980 yılından beri minber üzerinde yaptığı çalışmalar yapan Araştırmacı Feyzi Ülgü, "Duvar tavan ve dolap süslemelerinde eski eserlerle ilgili bir postüla kavramı ışığında "Alan süsleme motiflerinde simetri yok ise mutlaka bir mesaj vardır" kavramından yola çıkarak tarihin derinliklerinde yer olan bir sırra ulaştı.

602 yıllık tarihi minber üzerinde uzun yıllar süren araştırmaya göre, minber üzerinde güneş ve galaksi sistemlerinin bir minyatürü yer alıyordu. Hem de gezegenlerin büyüklük oranları ve yörüngeleri gerçek oranlarla birebir örtüşüyordu.

Ulgü, dünyanın yuvarlak olup olmadığının bile tartışıldığı bir dönemde uzaydaki döngünün bire bir motiflerle işlenmesini hayretlerle karşıladı.

Minberin doğu yakası (Mihraba bakan yüz) Güneş sistemi, batı yakası ise Galaksi sistemleri ayrı ayrı tasvir edilmek suretiyle kainat kül halinde sembolize edilmişti.

Sonuçta bu kabartmaların minberle ilgili yazılmış olan kaydı eserlerde bezelye süsleme motifleri şeklindeki yorumlamaların yanlış olduğunu gördü.

Meslek olarak bilim ve teknoloji, uzay bilimleri ve araştırma teknikleri öğretmenliği yapmış olan Ülgü, motifleri dikkatlice incelendiğinde minberin mihraba bakan yüzünde Güneş sisteminin yer aldığını farketti.

Minberin sırlarla dolu olduğunu ifade eden Ülgü, konuyla ilgili enteresan bilgiler verdi:

"Minber doğu yakası güneş sistemi, Batı yakası ise Galaksi sistemleri yerleştirmek suretiyle bir kül halinde kainatı sembolize etmektedir. Mihraba bakan yüzündeki güneş sistemi yerleştirilirken, 9 gezegen olması gereken yerde; büyüklük-küçüklük, yakınlık – uzaklık , mukayesesi verilerek bilimsel anlamda tam yerli yerine yerleştirilmiştir.

Bu platformda Güneş ve gezegenler arasındaki büyüklük farkı çok fazla olduğunudan (Güneş dünyamızdan 50 bin defa büyüktür) Güneş yerleştirilirken 9 damlacıklı kurs halinde yerleştirilmiştir. Ayrıca gezegenleri temsil eden kabartmaların motif olarak hiçbirinin diğerine benzememesi o gezegenlere ait bazı özellikleri sergilemektedir.

Yine kündekari sanatının bir özelliği olan parçaların birleşmesiyle oluşan çukur kanal çizgileri gezegenlerle güneş arasındaki yörüngeleri de göstermektedir. Bu yüzeyde yer alan bir başka gizem ise serpiştirilmiş halde yıldız motifleriyle kuyruklu yıldız motiflerine yer verilmiş olmasıdır.

En önemli ayrıntı ise Plüton gezegeninin tek başına ayrı platformda bir açı farkı ile gösterilmiş olmasıdır. Bilindiği gibi güneş sisteminin ilk 8 gezegeni aynı düzlem içerisinde bulunmakta; Plüton gezegeni ise farklı bir açı ile aynı bir düzlemde dolanmaktadır."

Minberin batı cephesinde ise 7 adet Galaksi formatı bulunduğunu sözlerine ekleyen Feyzi Ulgü, "Bu bölümde samanyolu gibi uzayda yer alan ana birimlerin 7 farklı detayına yer verilmiştir.

Bu platform tamamiyle 5 farklı renkte sedef kama ile mesajlanmıştır.

 TARİHİ MİNBERİN ÖZELLİKLERİ
Minber bütünüyle kainatı sembolize ediyor. Minberin giriş kapısının üzerindeki kitabede altın yaldızla Osmanlıca olarak, 'Yıldırım Beyazıt Han tarafından hicri 804 (miladı 1402) yılında yaptırılmıştır' ibaresi yer alıyor. Sarmaşık motifleriyle süslü olan tırabzanların sağ çıkış ikinci kolonu üzerinde süsleme motifine uygun sülüs tarzda yazılmış, Devaklı Abdülaziz oğlu Mehmet işi ibaresi dikkat çekiyor. Sanatkarın bu imzası son yıllarda fark edilen ayrıntılardan bir tanesi...

Minberin doğu cephesinde, biri dar dikdörtgen, diğeri alanı daha geniş üçgen biçiminde, bir diğeri en altta şerit halinde uzanan taşıyıcı dolap serisi banko olmak üzere birbirine bitişik üç kompozisyon alanı bulunuyor. Üçgen ve dikdörtgen yüze ikisi birlikte Güneş Sistemi'nin kabartma formlarla işlendiği bir alan var.

Gezegenlerin her biri yörünge hareketleriyle birlikte küresel kabartma motifler halinde Güneş'e olan uzaklık ve aralarındaki büyüklük karşılaştırmaları da verilerek olması gereken yerlerde.

Gezegenler, Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Pluto şeklinde olan Güneş'e uzaklık sıralaması da doğru. Büyüklük mukayesesi de baz alındığında Dünya'dan elli bin defa daha büyük olan Güneş, büyük bir ustalıkla mükemmel şekilde işlenmiş durumda.

Kündekâri nedir? (Süsleme)
Camilerde kapı, pencere gibi ağaçtan bölümlerin zamanla çalışarak bozulmaması için, bu bölümlerin küçük tahta parçalarını geometrik bezemeler meydana getirecek biçimde yan yana yapıştırarak yapılması tekniği; bu teknikle yapılmış iş. Bu teknikte tahtalar çivi vs kullanılmadan birbirine bağlanmaktadır.

Dünyanın yuvarlak olup olmadığının bile tartışıldığı bir devirde tüm gezegenleri rasgele bir yıldız olarak değil, güneş sistemimizdeki birer gezegen olarak işlemiş olması hayranlık uyandırıyor.